San Rafael Pie De La Cuesta maakt deel uit van het departement San Marcos in het zuidwestelijk hoogland van Guatemala, dicht bij de grens met Mexico. Het is een heel rustig dorp dat gelegen is op 30 minuten rijden van El Tumbador, de plaats waar Tumbador VZW zijn ontstaan kende.
Historiek
Het verhaal van het revalidatiecentrum Los Angeles Gissell in San Rafael Pie de la Cuesta nam zijn aanloop in 2003. Thelma Morales, afkomstig van San Rafael, maar nu woonachtig in Los Angeles, kwam met het idee om op een of andere manier hulp te bieden aan kinderen met speciale behoeften in San Rafael. Thelma en haar echtgenoot Virgilio De León hebben zelf een dochtertje met autisme, Gissell. Dankzij de ondersteuning van een gespecialiseerd team in LA krijgt het meisje toch de kans zich maximaal te ontplooien, zonder daarvoor iets te moeten betalen. Thelma begreep welke economische en psychosociale druk een kind met handicap met zich meebracht.
In 2003 begon Thelma tijdens een bezoek aan San Rafael samen met Lidia Barrios te brainstormen over hoe men deze "niños especiales" kon opsporen en helpen. In de daaropvolgende maanden probeerde Lidia om via een revalidatiecentrum in Malacatán een lijst vast te krijgen met kinderen met een handicap in San Rafael. Merlin Morales, een zus van Thelma, schoot eveneens te hulp. Dit was het begin van een nauwe samenwerking tussen Lydia en Merlin, twee bezielers van het lokale project.
Het kwam hen ter ore dat in El Tumbador een revalidatecentrum, opgericht door de Belgische Padre Freddy, was voor kinderen met een handicap. Dit dorpje ligt meer dan een uur rijden verder. In dit revalidatiecentrum deed Kim Caluwé in 2001 vrijwilligerswerk. Bij haar terugkomst in België werd besloten de vzw "El Tumbador" op te richten. In overleg met Padre Freddy kwamen Lydia en Merlin overeen dat een 20-tal kinderen één keer per week naar het centrum in El Tumbador gebracht zouden worden voor therapie. Van mei 2003 tot eind 2004 reed een bus de kinderen wekelijks naar El Tumbador.
In 2005 was de tijd rijp om zelf een revalidatiecentrum op te starten, mede dankzij de verkregen fondsen vanuit de VS en donaties van materiaal. Aanvankelijk bevond het centrum zich in de garage van het huis van Merlin, maar veranderde nadien geregeld van lokatie. In 2006 kwamen ze uiteindelijk terecht in "la casa verde" van Rafael Wug. In de beginperiode werd dagelijks speciale opvoeding en meermaals per week logopedie voorzien. Martita Monterroso, de hulpkinesiste van El Tumbador, zakte eenmaal per week af naar San Rafael om kinesitherapie te geven. In mei 2005 gaf Martita haar ontslag in El Tumbador en een tijd later was ze een vaste waarde als kinesitherapeute in San Rafael. De samenwerking met Rafael Wug begon in maart 2006. Hij stelde een deel van zijn huis ter beschikking voor het schooltje en gaf het terrein voor de bouw van een nieuw revalidatiecentrum cadeau. In juni 2006 was de bouw van het nieuwe revalidatiecentrum een feit.
De "Fundación Los Angeles Gissell" was geboren. De naam "Gissell" verwijst naar de dochter van Thelma en Vergilio, het meisje met autisme. Door haar kwam men op de idee om hulp te bieden aan kinderen met een handicap. "Los Angeles" refereert naar de familieleden die meewerken vanuit de VS. In het Spaans betekent "los angeles" eveneens "de engelen"; zoals alle kinderen worden ook “niños especiales” beschouwd als de Engelen van God. Thelma Morales en Vergilio De León worden gezien als de stichters van de organisatie. Rafael Wug is president, Lidia Barrios vice-presidente en Merlin Morales directrice van de fundación.
In 2009 werd het nieuwe revalidatiecentrum officieel geopend. Zo verhuisden zowel het klasje speciale opvoeding als de kinesitherapie van "la casa verde" van Rafael Wug naar het nieuwe revalidatiecentrum, enkele kilometers buiten het centrum van San Rafael.
Geleidelijk aan zag men een stijging in het aantal patiënten en schoolgaande kinderen. Dit had onder meer te maken met de betere zorg die ze konden bieden door uitbreiding van de revalidatiemogelijkheden en leermogelijkheden voor patiënten en kinderen.
Hierdoor drong in 2010 de nood zich op voor een personeelsuitbreiding: in het voorjaar van 2011 zijn 6 nieuwe personeelsleden waaronder één nieuwe licenciaat kinesitherapie, 4 nieuwe leerkrachten en een poetsvrouw aangenomen.
Stand van zaken
De laatste werken in het centrum zijn afgerond en het revalidatiecentrum, nu genaamd "Asociación Gissell" is volledig af, telt momenteel 23 schoolgaande kinderen en het patiëntenaantal in de kinesitherapie varieert tussen de 35 en 40.
Het personeel bestaat uit 2 lokale kinesitherapeuten (Martita en Denise), 5 leerkrachten (Vivi, Grecia, Merlin, Deisy en Cindy) en de poetsvrouw en begeleidster van de kinderen Ingrid. Martita geeft naast kinesitherapie ook éénmaal per week logopedie. Rafael, Lidia en Merlin blijven hard werken als de bestuursleden van de Asociación.
Leeractiviteiten voor de kinderen op school variëren van tuinaanleg, groenten oogsten, koken, bewegingsopvoeding, eigen verzorging (tanden poetsen, wassen,…), knutselen, materiaalverkenning voor de mentaal zwakke kinderen tot rekenen, taal en schoon schrift voor de mentaal sterkere kinderen. De kinderen gaan net zoals de gewone schoolgaande kinderen in een uniform naar school.
Opleiding van het lokale personeel wordt zowel verzorgd door professionelen ter plaatse (vb. leerkracht gespecialiseerd in speciale opvoeding) als door Belgische vrijwilligers. Ook wordt er geïnvesteerd in studiedagen voor het personeel (vb. studiedag rond autisme, gebarentaal).
Naast kinesitherapie en speciale educatie richt het centrum zich ook op sensibilisering. De lokale bevolking bewust maken van de problematiek rond armoede en handicap blijft een belangrijk gegeven. De huisbezoeken, de maandelijkse ouderbijeenkomsten (met thema’s zoals hygiëne, seksualiteit bij kinderen met een handicap enz.), een eigen radioprogramma en de sociale activiteiten die met de kinderen worden georganiseerd, zijn enkele voorbeelden van deze sensibilisering. De huisbezoeken worden ook gebruikt om patiënten op te sporen en hen te overtuigen naar het revalidatiecentrum te komen voor therapie.
De "Asociación Gissel" heeft stilaan nood aan een meer multidisciplinaire revalidatie. Het werk van de vorige stagiaire psychologie was een succes, daarom besloot men een nieuwe vacature uit te schrijven aan de universiteit San Carlos in Guatemala Ciudad. Deze nieuw aangeworven stagiaire gaat zich vooral richten op psychologische assistentie in het klasje en de maandelijkse ouderbijeenkomsten.
Het centrum doet het ook niet slecht op financieel gebied. ¼ van de inkomsten komen van Vzw Tumbador, ¼ van Los Angeles, maar voor het grootste deel van de inkomsten (meer dan ¼) zorgt San Rafael zelf door o.a. de Radiomarathon en de opbrengsten van de openbare toiletten in het dorp. Ze zijn financieel dus redelijk zelfstandig. De bezielers van het project, Lidia, Merlin en Rafael, zetten zich nog steeds met hart en ziel in voor hun centrum.
Vzw Tumbador en vzw Stijn in San Rafael PDC
In 2001 maakte Kim Caluwé reeds kennis met de familie Wug tijdens haar verblijf in Guatemala. In november 2006 ging Kim op verkenning naar plaatsen in de buurt van El Tumbador waar revalidatie niet of onvoldoende aanwezig is. Dit betekende de start van een concrete samenwerking tussen San Rafael en VZW Tumbador.
Tumbador VZW besloot het project in San Rafael financieel te steunen voor de bouw van het centrum. Daarnaast werd de logistieke ondersteuning van een Belgische kinesitherapeute in San Rafael beloofd. Ook worden activiteiten die socio-culturele integratie bevorderen worden gesteund.
In 2007 vertrok Stefan Vanbeveren voor de eerste maal een jaar naar San Rafael PDC. Haar taken bestonden er vooral in om patiënten te behandelen, het patiëntenaantal op te drijven door het verhogen van de publiciteit, het opleiden van de lokale kinesitherapeute en het deelnemen/mee organiseren aan/van activiteiten voor patiënten. Ze werd opgevolgd door Siebrig Scheeres. Zij heeft haar werk verder gezet en meegeholpen aan het inrichten van het nieuwe revalidatiecentrum.
In 2009 is er een samenwerkingsverband met vzw Stijn gesloten. Zij ondersteunen het project op vlak van tijdsbesteding en onderwijs voor kinderen met een handicap. Marijke Nickmans is in 2009 als opvoedster van vzw Stijn vertrokken naar San Rafael. Haar taken bestonden uit het opleiden van een lokale leerkracht, het verruimen en variëren van het activiteitenaanbod, en a.d.h.v. huisbezoeken tips te geven aan de ouders i.v.m. ADL (activiteiten van het dagelijks leven).
Na een jaar zonder vrijwilliger van vzw Tumbador kwam er vanuit San Rafael toch weer de vraag om een kinesitherapeut te sturen. Zo vertrok Mira Maas in 2010 naar San Rafael. Later op het jaar vertrok eveneens Kristien Claes van vzw Stijn. Ze hielp er net als Marijke als opvoedster mee in het klasje speciale opvoeding.
Nu alle vrijwilligers terug thuis zijn, blijkt de nood aan een nieuwe vrijwilliger niet meer groot te zijn. Het project draait volledig op lokaal personeel. We besloten daarom ook om momenteel geen nieuwe vrijwilliger te sturen.
Vzw Tumbador zal in de toekomst in San Rafael PDC contacten blijven onderhouden en het project blijven opvolgen. Siebrig Scheeres, die reeds een jaar in San Rafael heeft gewerkt voor vzw Tumbador, is voor onbepaalde tijd terug vertrokken naar Guatemala. Zij zal de komende momenteel als contactpersoon dienen. Ook al is er momenteel geen directe vraag naar een nieuwe vrijwilliger, toch kan dit in de toekomst veranderen. We blijven dus op zoek naar nieuwe vrijwilligers.
Vzw Stijn heeft beslist op zoek te gaan naar een nieuw project om mee samen te werken. Ze blijven actief binnen de werkgroep San Rafael van vzw Tumbador en zijn ook bereid steun te bieden aan de projecten in Peru.